1. ක්‍ෂිරපායින් (Mammals)

ක්‍ෂිරපයින් විශේෂ අනු එකක් පමණ ඇති අතර ඉන් 14ක් පමණ ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික (Endemic) සතුන් වේ.ඒ අනුව වනාන්තර වෙසෙන සුලභ ක්‍ෂිරපායින් කිහිප දෙනෙක් මෙසේ දැක්විය හැක 

  1.අලියා, 2.ගොනා, 3.දිවියා, 3.තිත්  මුවා, 4.දඩු ලේනා,  5.මීමින්නා, 6.කළු වදුරා, 7.වල් ඌරා, 8.වලහා, 9.ඉත්තෑවා, 10.කබල්ලැවා, 11.නරියා, 12.හාවා, 13.කොටියා,14. උගුඩුවා ආදී කිහිප දෙනෙක් වේ.

5

                                                                              9

                                                                              10

                                                                               8

                                                                               1

                                                                                3

                                                                                 13

                                                                               6 

                                                                                12

7

වනාන්තර වල ජීවත් වන පොදු සත්ත්ව ප්‍රජාව

ශ්‍රී ලංකාවේ වනාන්තර ජීවත් වන සතුන් ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් 4කට වෙන් කල හැක.
                 

                                                           1.     ක්‍ෂිරපායින් (Mammals) 

                                                           2.     පක්‍ෂීන් (Birds)

                                                           3.     උභය ජීවින් (Amphibians)

                                                            4.     උරගයෝ (Reptiles)    

ශ්‍රී ලංකාවේ ශාක ප්‍රජාවට අදාළ ජෛව කලාප

ශ්‍රී ලංකාවේ ශාක ප්‍රජාවට අදාළ ජෛව කලාප

  ප්‍රධාන ජෛව කලාප 3කි . 

    1.           A - ශුෂ්ක කලාප    *නිවර්තන කටු පදුරු සහිත වන ලැහැබ වලින් හා අතරින් පතර වැඩෙන ශාක වලින් සමන්විතයි.
                                                             *මුහුදු මට්ටමේ සිට ඇති උස මීටර් 0 - 100                                                තෙක් වේ.
                                                       * වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලි මීටර් 1250 -                                                   2000 තෙක් වේ.

   

 2.               B - වියළි කලාප  *වියලි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර වලින්           සමන්විතය.       

                                                      *මුහුදු මට්ටමේ සිට ඇති උස මීටර් 0 - 500                        තෙක් වේ.                         

                   
           3.          C - අතරමැදි කලාප    *සදාහරිත වනාන්තර                                                                               වලින් සමන්විතය.   
                                                                        *මුහුදු මට්ටමේ සිට උස මීටර් 0 - 1000                                                     තෙක් වේ.
                                                                         *වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලි මීටර් 1900                                                      - 2500 තෙක් වේ.

මෙ ම ශුෂ්ක කලාපයේ ශාක උසින් අඩු කුරු ස්වභාවයක් ගනී.සතුන්ගේ විවිධත්වය බොහෝ සෙයින් වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර වලට සමාන වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ මාරාන්තික විෂ සහිත සර්පයන් අතරින් එකෙකු වන වැලි පොළගා ව්‍යාප්ත වී ඇත්තේ මෙම කලාපයෙනි.                                                                                                                                          

4.කටු පදුරු වනාන්තර

 මෙම වනාන්තර වලට ලැබෙන වර්ෂාව ඉතා අඩු වේ.අධික සුර්යතාපය,වියළි සුළග වැනි සාධක හේතුවෙන් මෙම වනාන්තර වල ජිවත් වන ජිවින්ට අධික ජල හිගයකට මුහුණ දීමට සිදුවේ.මෙම වනාන්තර වල වැවෙන ශාක වල ලක්ෂණ කිහිපයකි.
                                                 

                                                   1. දිගු හෝ පැතිරුණු මුල පද්ධතියක් තිබීම.

                                                   2. කටු බවට පත් වූ ශාක පත්‍ර තිබීම. 

                                                   3.  පත්‍ර මාන්ශල වීම.

                                                    4.  ගිලුණු පුටිකා තිබීම .                                                                            

එම ශාක ලෙස පතොක්,දලුක්,නවහන්දි,හීරැස්ස හා කටු අන්දර ප්‍රමුක ශාක,ලෙස හදුනාගත හැක.                                                                     
                                                              පතොක්                                                                                                                                                    

3.අන්තර් මධ්‍ය කලාප වනාන්තර

  තෙත් කලාපයටත්,වියලි කලාපයටත් අතර කලාපයේ මෙම අන්තර් මාධ්‍ය කලාප වනාන්තර දක්නට ලැබේ.ශ්‍රී ලංකාවේ මෙම පෙදෙස් වලට අයත් වනාන්තර එළිපෙහෙළි කොට වෙනත් කටයුතු සදහා ඉඩම් ලබාගෙන එත.එම නිසා සමනලවැව,පොල්ගහවෙල වැනි පෙදෙස් වලට මෙම වනාන්තර සිමා වී ඇත.පොල්ගහවෙල අවට පෙදෙස් කිහිපයකම මෙම වනාන්තර සරු කිරීම සදහා 1. මහෝගනී, 2.කොස්,හා  3.පිහිබ්ය වැනි ශාක එක් කොට වඩාත් සරු වනාන්තර එතිකොට ඇත.

1.

2.

3.

 ශිත දේශගුණයක් පැවතුනද වාතයේ ආර්ද්‍රතාව අඩු නිසා වියළි ස්වභාවයක් උසුලයි.එමනිසා මෙම ශාක වල පත්‍ර කුඩා වේ. ශිත දේශගුණයක් පැවතුනද වාතයේ ආර්ද්‍රතාව අඩු නිසා වියළි ස්වභාවයක් උසුලයි.එමනිසා මෙම ශාක වල පත්‍ර කුඩා වේ.ඒවානම් 1.අපිශාක, 2.ඕකිඩ්, 3.පාසි හා  4.ලයිකන බහුල වශයෙන් දක්නට ලැබේ.                                                                     2

                                                                            3    

                                                                             4

2.නිවර්තන කදුකර වනාන්තර

ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍ය කදුකරය වෙත ගමන් කිරීමේදී මුහුදු මට්ටමේ සිට 1200m  ඉක්මවන විට විවිධ ස්ථාන වල මෙම වනාන්තර දැකගත හැක.එනම් හෝර්ටන් තැන්න,නකල්ස්,පිදුරුතලාගල හා සමනල අඩවිය ආදී ස්ථාන වේ.                                    

                                                 හෝර්ටන් තැන්න

2000m  පමණ උස්බිම් වල වැඩෙන කදුකර වනාන්තර වල ලක්ෂණ කිහිපයකි. 

1.ශාක උසින් අඩු වේ.

2.ශාක ස්ථරයට යටින් පැළෑටි සහිත බිම් තලයකි.

3.ගස් ඇබරුනු ස්වභාවයක් ගනී.

(උදාහරණ ලෙස කීන,දඩු,වල සපු,හා ගල් වෙරළු දැක්විය හැක.)

  වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර වල අලියා,ගොනා,මුවා,වල් ඌරා,හා දිවිය වැනි ක්ෂිරපායින්ද, වදුරා,රිළවුන්,හා උණහපුලු විශේෂද ජීවත් වේ.

1.වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර

ශ්‍රී ලංකාවේ මුළු භුමි ප්‍රමාණයෙන් 60% පමණ අයත් වන්නේ වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර වලටය.මෙම කිඇප වලට ප්‍රධාන වශයෙන් වර්ෂාව ලැබෙන්නේ ඊසාන දිග මෝසම් සුළං වලිනි.ඒ නොවැම්බර් සිට ජනවාරි අතර කාලය තුලය.මැයි සිට අගෝස්තු අතර කාලය ඉතාම වියළි ස්වභාවයක් පවතී.මෙම වනාන්තර වල ලක්ෂණ කිහිපයකි.  

1.  එකට යාවුණු වියන් දක්නට නොලැබේ.
2. මේවයේ ජෛව විවිධත්වය හා ඒකදේශිකත්වය අඩු අගයක් පවතී. 
3.  ඝන බිම් වගාවක් දක්නට ලැබේ. 

  මෙම වනාන්තර විශේෂයෙන් අනුරාධපුරය,පොළොන්නරුව,හා අම්පාර වැනි පෙදෙස් වල දැකගත හැකියමේවයේ ප්‍රමුඛ සක අතර වැඩි දැවමය වටිනාකමකින් යුක්ත වූ හල්මිල්ල,බුරුත,හා කළුවර ආදී ශාක ඇත.

ශ්‍රී ලංකාවේ දක්‌නට ලැබෙන වනාන්තර වර්ග

.

                       

නිවර්තන කදුකර වනාන්තර

•  වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර
•   කටු පදුරු වනාන්තර 
•  අන්තර් මධ්‍ය කලාප වනාන්තර

                                                       . 

                                                             

                                                            

ශ්‍රී ලංකාවේ වනාන්තර හැදින්වීම .

දිවයිනේ අගනා දැව වර්ග හමුවන වන ගහණය වන්නේ පහත් තෙත් සදාහරිත වනාන්තරයි .මේ වනාන්තර සහිත කලාපය විශාල වර්ෂාපතනයක් ලබයි . මේවා වියන් ස්තර,උප වියන් ස්තර,යටි වියන් ස්තර,හා බිම් ස්තර ආදී වූ සතර හතරකින් සමන්විතය.ගස් වැල් ඉතා සමීපව වැඩේ.මීටර් 40කට වැඩ උස ගස් වර්ග හලොකු විශ්කම්භයක් සහිත කදක් ඇති ගස් වර්ග කිහිපයක්ම හමුවේ.
එනම් හොර,නවද,වල්දෙල්,දුන් බෙරලිය සහ හල් ආදිය ගස් සුලභය.

ශ්‍රී  ලංකාවේ මීටර් 1700ට වැඩ උස ප්‍රදේශ වල හමුවන නිවර්තනික කදුකර වනාන්තර වල විශේෂ ලක්ෂණ දක්නට ලැබේ.එනම් ගස් සුළං හමන දිශාවට විරුද්ධ අතට නැමී තිබීම,උස ගස් නොතිබීම,හා කදු මුදුන් වල කුඩා ගස් මිස ලොකු ගස් නොතිබීම.හෝර්ටන් තැන්න, පට්ටිපොළ,හා නකල්ස් යන පෙදෙස් වල මේ වනාන්තර හමුවේ.ශ්‍රී ලංකාවේ වැවෙන  තණබිම් (Grassland) යන පොදු නමින් හැදින්වෙන වන ගහන වල සැවානා, දමන, විල්ලු,පතන හා තලාව ආදී ප්‍රබේද  ඇත. මේ අතරින් අරළු.කහට, නෙල්ලි, හා බුළු ආදී ගස් වර්ග වැවෙන්නේ සැවනා නමින් හදුන්වන තණබිම් තුළය.

ස්වභාවික ජල චක්‍රය

වනාන්තරය හා පරිසරය

වනාන්තරය හා පරිසරය අතර ඇත්තේ දැඩි අනෝන්‍ය සබැදියවකි.එය මෙබදුය වනාන්තරයේ වර්ධනය හා ව්‍යාප්තිය කෙරෙහි දේශගුණය බලපායි.එවිට ඒ අවට 'විශේෂ දේශගුණික කලාපයක් 'බිහි වේ.එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස විවෘත ප්‍රදේශයක අපට දක්නට ලැබෙන දැඩි සුර්යතාපය,පාරසරික උෂ්ණත්වය,සුලන් වේගය හා වියළි ගතිය   ආදිය වනාන්තරය තුළ අඩුය.වනාන්තරය සිය පැවැත්ම සදහා ප්‍රභාසංස්ලේෂණය හා ශ්වසනය යන කාර්යයන් දෙක සිදු කර. එවිට වාතයේ අන්තර්ගත වී ඇති කාබන්ඩ්යෝක්සිඩ් ප්‍රමාණය අඩු කර වනාන්තරය විසින් දවල් කාලයදී ඔක්සිජන් පරිසරයට එක්කරනු ලැබේ.
මේ හැරුණු විට ගස් ශබ්දය උර ගැනීම,දුවිලි හා විකිරණශීලි ද්‍රව්‍ය පෙර බැහැර කිරීම වැනි කාර්යන් ඉටු වේ. එබැවින් ගස් රාශියක් සමන්විත වනාන්තරයක් මගින් ඉටුවිය හැකි මෙහෙය කොතෙක්ද යන්න වටහා ගැනීම දුෂ්කර නොවේ.වනාන්තරයක් තුල සිදුවන උත්ස්වේදන ක්‍රියාවලිය (Transpiration) වැස්ස වැටීමට දායක වේ.වනාන්තරයකට ඉහළින් පාවිගෙන යන ජාල වාෂ්ප සහිත වලාකුළු උත්ස්වේදනයේදී, ගස් වලට ඉහළින් විහිදෙන ජලවාෂ්ප වල ඇති ශීතල ගුණය නිසා ඝනිභවනයට පත්ව වැස්ස සේ ඇදහැලේ.    

මිහිමත ගස් වල ඉතිහාසය

වනාන්තරයක් යනු ලොකු කුඩා ගස් වැල් හා පැදුරු අදින් සමන්විත වන ගහනකි.එහි වැල්,පදුරු,පාසි හා ලයිකන ආදිය ඇතත්, ප්‍රධාන  ලෙස ගන්නේ ගස්ය. එහෙයින් අප ගසක් යනු කුමක්ද යන්න හදුනාගත යුතුය.ඒ මෙසේය 'ගසක් වූ කලී තනි ප්‍රධාන කදක් සහිත බහුවාර්ෂික කෂ්ටිය ශාකයකි. එහි කද කෙටි හෝ දිග විය හැකි. බොහෝ විට එහි පහල කොටසේ අතු අඩු වේ. තාල වර්ගයේ ගස් වල ශීර්ෂය සැදී ඇත්තේ පත්‍ර වලින් පමණි. ගසක් වැඩෙන්නේ එක්තරා විධිමත් රටාවකට අනුවයි.ගසක් වර්ධනය වී වැඩෙත්ම එහි අලුත් සෛල නිෂ්පාදනය වැඩි වේ.මෙසේ සිදුවන ගසක වර්ධනය,වර්ධන කලාව (Vegetative phase) සේත්,ඉන්පසු එළබෙන කලාව ප්‍රජනන කලාව (Reproductive phase) ලෙස හැදින්වේ.

මිහිමත ඇති විශාලතම ගස් ලෙස හැදින්වෙන්නේ 'සේක්වොයියා ගිගන්ටෙයා' (sequoia gigentea) නම් වර්ගයි.
එක්සත් ජනපදයේ බටහිර වෙරළාශ්‍රිත එම ගස් හමුවේ.මේ ගස් ලොව විශාලතම ගස් මෙන්ම වයස්ගතම ගස් ලෙසද හැදින්වේ.ඇතැම් ගස් වලට වයස අවුරුදු 4000කට වැඩ වැඩි බව සොයා ගෙන ඇත.

හරිත ලොවක්

ශ්‍රී ලංකාවේ ස්වභාවික වනාන්තර, වනෝද්‍යාන සහ රක්ෂිත වනපෙත් පිළිබදවත්, ඒවායේ වැවෙන ශාක ප්‍රජාව, වාසය කරන සත්ව ප්‍රජාව සහ ඒවා  තුල පිහිටි ජලාශ ආදිය පිළිබද තොරතුරු ඇතුලත් වේ .